Deze ervaringsbeschrijving heeft betrekking op een kleine aanplant duindoorn in Gerpinnes, in Henegouwen. Vijf struiken — één mannelijke ‘Pollmix’ en vier vrouwelijke planten, verdeeld over twee ‘Leikora’ en twee ‘Ergo’ — werden ongeveer acht jaar geleden op dezelfde talud aangeplant, met identieke blootstelling. Het jaar 2025 was veruit het beste seizoen sinds de aanplant, met meer dan zestien kilo duindoornbessen, en nog steeds een indrukwekkende hoeveelheid die op de struiken bleef hangen op het moment van de evaluatie.
Leikora in de avondzon (links) en Ergo (rechts) ©Dewolf Laurent
Een oogst in twee fasen
De oogst van duindoorn begint met een Gardena-bessenplukker. Dit hulpmiddel, met fijne tanden voor kleine twijgen en bredere tanden voor dikkere takken, maakt snel werken mogelijk. De bessen raken soms licht beschadigd, maar aangezien de verwerking meteen volgt, is dat geen probleem. Het rendement is uitstekend: ongeveer drie kilo bessen per uur in het begin, later gestabiliseerd rond twee kilo. Daartegenover staat dat deze methode meer plantaardig afval (blaadjes, kleine twijgen) oplevert, en dat een aantal bessen op de grond valt of openbarst.
Leikora met bessenplukker (links) boven: Ergo, onder: Leikora (rechts) ©Dewolf Laurent
De tweede fase van de oogst gebeurt volledig met de hand, met opvallende verschillen afhankelijk van de persoon en zijn of haar werkwijze: sommigen vullen amper 500 g in dezelfde tijd waarin anderen meer dan 1,5 kg plukken. De efficiëntste aanpak bestaat erin vanuit het centrum van de struik naar buiten toe te werken, waardoor stekels zoveel mogelijk worden vermeden. Oogsten in de namiddag is aangenamer: de twijgen zijn droog en de bessen laten gemakkelijker los. ’s Morgens vertraagt vochtigheid het werk en is het vruchtvlees kwetsbaarder.
De methode waarbij takken worden afgeknipt en vervolgens ingevroren, werd niet toegepast. Dit zou een veel grotere diepvriezer vereisen, zou ongewenste snoei veroorzaken, en vooral een dubbele vriesfase inhouden — één keer om de bessen los te maken, en nog eens om het sap te bewaren. Voor de geoogste hoeveelheid en met respect voor de plantfysiologie was dit niet logisch.
Leikora en Ergo: twee complementaire variëteiten
De variëteiten Leikora en Ergo vertonen subtiele maar belangrijke verschillen. Leikora produceert iets grotere bessen met een donkerder oranje kleur. Ze rijpt iets sneller dan Ergo, maar is ook vroeger “op”: tegen het einde van het seizoen worden haar bessen bleek, overrijp en barsten ze sneller open. Ergo daarentegen heeft iets kleinere bessen, lichter oranje van kleur, die veel beter stevig blijven in de late oogstperiode. Wanneer Leikora al achteruitgaat, kan Ergo nog volop geoogst worden. Dit gespreide rijpingspatroon zorgt voor een langere, flexibelere oogstperiode.
Verwerking: een eenvoudige en efficiënte extractie
Het grootste deel van de bessen werd verwerkt met de Jazz Max, een langzaam draaiende horizontale vijzelextractor die zware belasting uitstekend verdraagt. Na een snelle sortering om blaadjes en kleine stukjes hout te verwijderen, worden de bessen volledig doorgelaten, inclusief steeltjes. Het toestel raakt nooit verzadigd; de beperkende factor is al snel het aantal beschikbare opvangbakken. Een belangrijk voordeel: de machine maalt ook de minipitten fijn, die interessante inhoudsstoffen bevatten.
Bij één kilo duindoornbessen blijft het rendement stabiel: ongeveer 750 ml sap en een honderdtal gram droge stof.
Jazz Max in actie (langzaam draaiende horizontale schroef) ©Dewolf Laurent
Bewaren van duindoornsap
Het sap wordt onmiddellijk ingevroren in ijsblokvormen om de voedingsrijkdom van duindoorn (Hippophae rhamnoides) maximaal te behouden. Er komt geen verhitting aan te pas, waardoor vitamine C en carotenoïden optimaal bewaard blijven. De hele herfst en winter worden deze blokjes de avond ervoor uit de diepvriezer gehaald en langzaam in de koelkast ontdooid. Ze kunnen puur gedronken worden als ochtend“shot”, of gemengd met appelsap.
Vers sap is van nature homogener. Ontdooid sap scheidt meer, maar de smaak blijft identiek: dezelfde frisse zurigheid en dat typische aroma dat doet denken aan een lichtgroene sinaasappel.
Blokjes vers ingevroren sap ©Dewolf Laurent
Een voedzaam en veelzijdig duindoornpoeder
De pulp en pitten die uit de extractor komen, worden uitgespreid om te drogen, hetzij in een veranda, hetzij in een voedseldroger. Eenmaal volledig droog wordt alles zeer fijn vermalen tot een typisch oranjebruin poeder, licht verschillend per variëteit. Dit poeder wordt gebruikt als kruid: in het ontbijt, op kip of eieren, of in een salade.
Het is een eenvoudige manier om alle plantmateriaal te benutten, zonder verlies en zonder verhitting.
Leikora links, Ergo rechts (foto links) – Gemalen poeder rechts. ©Dewolf Laurent
Een deel van de productie aan het drogen ©Dewolf Laurent
Enkele slotobservaties
De bijzondere smaak van duindoorn — zuur, vergelijkbaar met een te weinig rijpe sinaasappel — valt verrassend goed in de smaak bij het hele gezin. De kinderen, twaalf en vijftien jaar oud, vragen zelfs dagelijks om hun glaasje, wat wijst op een goede acceptatie ondanks de intensiteit van het sap.
In eerdere jaren gebeurde de verwerking via koken en mixen, gevolgd door filtratie, maar dit leverde veel minder op en was veel arbeidsintensiever. De trage mechanische extractie, gecombineerd met invriezen in kleine porties, blijkt vandaag de meest efficiënte methode.
Een interessant punt: ondanks hun overvloed en zichtbaarheid trekken de duindoornbessen nauwelijks vogels aan. Ze blijven lang aan de struiken hangen — soms tot ze verbleken en week worden laat in de herfst — zonder dat er van predatie sprake is. Dit maakt het oogstbeheer bijzonder gemakkelijk.
©Dewolf Laurent 2025 – Voedselbos Gerpinnes